Kalendarium 10–16 października

kalendarium

Kalendarium 10–16 października

10 października

  • 1939 – Niemcy przeprowadzili pierwszą masową egzekucję Polaków w bydgoskiej „Dolinie Śmierci”. Szacuje się, że w masowych egzekucjach życie straciło tu 1200–1400 osób.
  • 1942 – na Atlantyku polski statek SS „Narwik” wyłowił w czasie akcji ratunkowej ok. 1000 rozbitków z zatopionego przez niemiecki okręt podwodny brytyjskiego transportowca wojska RMS „Orcades”.

11 października

  • 1919 – urodził się por. Mieczysław Wroczyński ps. „Stary”, „Mirosław”, żołnierz września 1939 r., powstaniec warszawski. Był dowódcą plutonu łączności w Kompanii NSZ „Warszawianka” w Zgrupowaniu „Chrobry II”. W powstaniu odznaczony Krzyżem Walecznych.
  • 1939 – pierwsza masowa egzekucja Polaków przeprowadzona przez Niemców w podkrakowskim Forcie 49 „Krzesławice”. W okresie od 11.10.1939 r. do 7.11.1941 r. Niemcy przeprowadzili w Forcie Krzesławice 12 egzekucji, w których zamordowano 440 Polaków.
  • 1943 – w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz Niemcy dokonali egzekucji 54 polskich więźniów. W grupie rozstrzelanych byli wybitni wojskowi, działacze społeczni i polityczni, m.in. ppłk Juliusz Gilewicz, mjr Kazimierz Gilewicz, mjr Zygmunt Bończa-Bohdanowski, ppłk pil. Teofil Dziama, Jan Mosdorf, kpt. Tadeusz Paolone-Lisowski, ppłk Kazimierz Stamirowski.
  • 1943 – we wsi Wilkołaz, powiat kraśnicki, oddział AS NSZ ppor. Leona Cybulskiego ps. „Znicz” rozbroił 15 Niemców, zdobywając broń.
  • 1947 – sierż. Wiktor Stryjewski ps. „Cacko” z 11. GO NSZ we wsi Chudzynek zlikwidował Władysława Rypińskiego „Rypę”, bandytę z MO zwanego „katem z Mazowsza”, odpowiedzialnego za zamordowanie około 100 osób związanych z AK i PSL.

12 października

  • 1907 – urodził się Jerzy Kurcyusz, adwokat, działacz ONR, konsul rządu emigracyjnego, doradca NSZZ „Solidarność”, obrońca robotników w procesach politycznych.
  • 1939 – dekret Adolfa Hitlera o utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa na ziemiach polskich, które nie zostały wcielone do III Rzeszy Niemieckiej.
  • 1943 – pod Dąbrowicą, powiat lubelski, oddział NOW-AK por. Franciszka Przysiężniaka ps. „Ojciec Jan” stoczył bitwę z Niemcami.

13 października

  • 1939 – w Warszawie władze Stronnictwa Narodowego powołały Narodową Organizację Wojskową (NOW), początkowo pod nazwą Armia Narodowa.
  • 1943 – w Warszawie, głównie na Śródmieściu Niemcy podczas ulicznych łapanek aresztowali 1500 Polaków, których osadzono na Pawiaku, ale nie zarejestrowano w więziennej ewidencji.
  • 1944 – kompania kpt. Bernarda Lewandowskiego ps. „Leonard” z Brygady Świętokrzyskiej NSZ zlikwidowała pod Soborzycami, powiat częstochowski, sowiecką radiostację, której załoga, nie chcąc się poddać, zginęła w płonącej stodole.
  • 1944 – w rejonie Sekurska, powiat radomszczański, Brygada Świętokrzyska NSZ zlikwidowała porywającą zakładników bandę AL Stanisława Wilka ps. „Sarna”.

14 października

  • 1939 – okręt podwodny ORP „Orzeł” przedarł się z Bałtyku na Morze Północne i dotarł do portu w Rosyth (Wielka Brytania).
  • 1942 – w Radomiu, na terenie przejętej przez Niemców fabryki broni, powieszono 26 polskich pracowników w odwecie za przekazywanie produkowanych pistoletów Vis żołnierzom Polskiego Państwa Podziemnego.
  • 1946 – funkcjonariusze UB aresztowali Stanisławę Wójcikiewicz ps. „Zuch”, łączniczkę Zgrupowania VII Śląskiego Okręgu NSZ kpt. Henryka Flamego ps. „Bartek”.
  • 1946 – w krakowskim więzieniu komuniści zamordowali kpt. Tadeusza Gajdę ps. „Tarzan”, skazanego na śmierć przez WSR w Krakowie, żołnierza NOW-AK, dowódcę oddziału NZW na Rzeszowszczyźnie.
  • 1951 – we wsi Kadzielnia, powiat przasnyski, obława grupy operacyjnej KBW-UB na patrol NZW Stanisława Kakowskiego ps. „Kaźmierczuk”. Zginęli: Henryk Kakowski ps. „Herkules” (syn „Kaźmierczuka”) i Jerzy Miączyński ps. „Bohun”. „Kaźmierczuk” popełnił samobójstwo. Został mianowany pośmiertnie na stopień podporucznika Wojska Polskiego.

15 października

  • 1939 – w Warszawie działacze Grupy „Szańca”, czyli przedwojennego ONR, utworzyli Organizację Wojskową Związek Jaszczurczy.
  • 1939 – w lesie koło wsi Bratian, powiat nowomiejski, niemiecki Selbstschutz rozstrzelał ok. 150 Polaków, głównie urzędników, nauczycieli, księży.
  • 1942 – pierwsza niemiecka egzekucja 39 Polaków, więźniów Pawiaka, na Wydmach Łuże w Puszczy Kampinowskiej.

16 października

  • 1942 – pierwsza publiczna egzekucja w Warszawie. W odwecie za akcję „Wieniec” Niemcy na ulicach stolicy powiesili 50 więźniów Pawiaka.
  • 1943 – z rozkazu Kutschery przy alei Niepodległości publicznie rozstrzelano 20 Polaków przywiezionych z Pawiaka.
  • 1946 – w Monachium por. Jerzy Kolendo ps. „Skąpski”, oficer Brygady Świętokrzyskiej NSZ i autor hymnu BŚ, dał koncert fortepianowy, odtwarzając utwory Chopina.
  • 1950 – w Sawinie, powiat chełmski, patrol ppor. Adama Kuchciewicza ps. „Wiktor” zajął Gminą Kasę Spółdzielczą, posterunek MO, budynek Gromadzkiej Rady Narodowej. Podczas akcji raniono 2 MO.
  • 1956 – przed UB ujawnił się Stanisław Wierzchucki ps. „Błyskawica”, żołnierz PAS NSZ krypt. „Wiąz” w XII Okręgu Podlasie NSZ, twórca i wykonawca Kaplicy NSZ w Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Pani Świętokrzyskiej w Kałkowie-Godowie.