Kalendarium 19–25 września

19 września

1939 – sowiecka Armia Czerwona zajęła Wilno.
1939 – szarża 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich pod Wólką Węglową, która umożliwiła polskim oddziałom przebicie się z Puszczy Kampinowskiej do oblężonej przez Niemców Warszawy. Podczas szarży poległo 100 ułanów i około 100 zostało rannych.
1944 – około 200 powstańców warszawskich ewakuowało się kanałami z Czerniakowa na Mokotów.

1925 – w Końskich urodziła się Stefania Józefa Firkowska ps. „Felek”, „Feluś”, żołnierz AK i NSZ w oddziale por. Józefa Wyrwy ps. „Stary”.
1939 – polski okręt podwodny ORP „Wilk” przedarł się z Bałtyku na Morze Północne i zawinął do portu w Rosyth (Wielka Brytania).
1939 – w Krakowie powstała Tajna Organizacja Wojskowa „Związek Orła Białego”, znana jako Organizacja Orła Białego (OOB).
1942 – rozkazem płk. Ignacego Oziewicza ps. „Czesław” zostały utworzone Narodowe Siły Zbrojne.
1944 – bitwa pod Cacowem żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej NSZ z niemieckimi oddziałami 400 spieszonych żołnierzy Luftwaffe i 100 żandarmów, wspieranych przez niemieckie bombowce. Straty Niemców: blisko 200 zabitych i rannych; straty Polaków: 1 zabity, 3 rannych.
1951 – w mokotowskim więzieniu zostali zamordowani żołnierze 11. Grupy Operacyjnej NSZ: Stanisław Derkus ps. „Śmiały”, Władysław Kwiatkowski ps. „Jerzy” i Henryk Gosik ps. „Heniek”.

1912 – w Krakowie urodził się kpt. Jan Dubaniowski ps. „Wycior”, „Szarotka”, „Salwa”, oficer AK i NSZ, dowódca oddziału partyzanckiego „Żandarmeria”, operującego na terenie Małopolski.
1939 – 1. Batalion 30. Pułku Strzelców Kaniowskich pod dowództwem mjr. Bronisława Kamińskiego w rejonie wsi Placówka, obecnie dzielnica Bielany w Warszawie, zatrzymał uderzenie wojsk niemieckich (24. Dywizji Piechoty), umożliwiając żołnierzom gen. Tadeusza Kutrzeby przedostanie się do Warszawy. Pułk został rozbity, w walce zginęło 500 żołnierzy. Po bitwie Niemcy dobijali rannych Polaków.
1944 – pod Ujściem, powiat janowski, współpracujące oddziały NOW-AK mjr. Franciszka Przysiężniaka ps. „Ojciec Jan” i NSZ rtm. Leonarda Zub-Zdanowicza ps. „Ząb” urządziły zasadzkę i całkowicie rozbiły oddział niemieckiej żandarmerii.
1946 – w walce z KBW pod wsią Modzele-Wypychy polegli partyzanci z oddziału NZW por. Henryka Jastrzębskiego ps. „Zbych”: (NN) ps. „Rekord”, (NN) ps. „Cygan”, (NN) ps. „Mały”.

1939 – w Brześciu nad Bugiem odbyła się wspólna defilada żołnierzy Wehrmachtu i Armii Czerwonej zorganizowana po spotkaniu wojsk agresorów.
1939 – we Lwowie gen. Marian Żegota-Januszajtis powołał konspiracyjną Polską Organizację Walki o Wolność.
1939 – we wsi Urycz (obecnie Ukraina) żołnierze Wehrmachtu spalili żywcem w stodole konwojowanych do obozu jenieckiego około 80 polskich żołnierzy 4. Pułku Strzelców Podhalańskich.
1940 – rozpoczęła się niemiecka Akcja Żywiec (Aktion Saybusch), wysiedlania mieszkańców Żywiecczyzny i zasiedlania terenu ludnością niemiecką. W dniach 22.09–14.12 1940 r. Niemcy deportowali z regionu żywieckiego około 20.000 Polaków na teren Generalnego Gubernatorstwa.
1945 – ppłk Władysław Żwański ps. „Iskra”, „Błękit” objął funkcję szefa sztabu Komendy Okręgu Białystok NZW kryptonim „Chrobry”.

1938 – zmarł Joachim Bartoszewicz, prawnik, lekarz, publicysta, senator i prezes Stronnictwa Narodowego.
1939 – w Lublinie Niemcy rozstrzelali 23 przedstawicieli polskiej inteligencji.
1949 – na Zamku w Lublinie został stracony plut. Eugeniusz Lis ps. „Bystry” żołnierz NSZ i WiN w oddziałach st. sierż. Eugeniusza Walewskiego ps. „Zemsta”, ppor. Stefana Brzuszka ps. „Boruta”, kpt. Zdzisława Brońskiego ps. „Uskok”.

1943 – oddział rtm. Leonarda Zub-Zdanowicza ps. „Ząb” przeprowadził atak na niemieckie samochody na trasie Biłgoraj–Krzeszów i stoczył bitwę z żandarmerią z Biłgoraja. Były to działania osłonowe prowadzone w ramach akcji rozbijania więzienia w Biłgoraju przez oddział AK kpt. Tadeusza Sztumberk-Rychtera ps. „Żegota”.

1939 – zmasowane naloty Luftwaffe na Warszawę. Blisko 400 niemieckich bombowców zrzuciło na stolicę prawie 630 ton bomb. Zginęło ok. 10.000 mieszkańców Warszawy, 35.000 odniosło rany.
1945 – oddział NZW ppor. Henryka Jastrzębskiego ps. „Zbych” zaatakował i rozbroił posterunek MO w Śniadowie, powiat łomżyński. Zdobyto sześć karabinów.
1946 – na polanie „Hubertus” koło wsi Barut, powiat strzelecki, NKWD i UB zamordowało około 30 żołnierzy NSZ ze Zgrupowania VII Śląskiego Okręgu NSZ kpt. Henryka Flamego ps. „Bartek”. Był to trzeci transport zorganizowany w ramach tzw. operacji „Lawina”.
1953 – po godzinie 22.00 UB aresztowało prymasa Stefana Wyszyńskiego. Był więziony przez komunistów ponad trzy lata.